Hilandar je jedini (zasad) srpski manastir na Svetoj Gori. Nalazi se na severoistočnoj strani, udaljen oko 3-4 kilometra od obala Egejskog mora. U manastiru su sada još 20-tak monaha. Blizu manastira nalazi se kula kralja Milutina, a u samoj crkvi nalazi se jedna od najpoznatijih ikona, ikona Trojeručice.

U manastiru postoji jedna glavna, velika crkva , a još je 12 "lokalnih" (malih) crkvica, tzv. paraklisa, odnosno kapela. Manastirska riznica je veoma bogata, sa ikonama i spisima do 13. veka. Iguman je otac Mojsije, a pored njega u manastiru je još dvoje velikoshimnika. (Poređenja radi u Srbiji ne postoji ni jedan velikoshimnik, odnosno postoji bivši iguman Hilandara koji je napustio to mesto zbog bolesti). Velikoshimnici imaju mnogo veće dužnosti u molitvi. Tu je i loza svetog Simeona, koja je poznata po tome što pomaže nerotkinjama.
Manastir Hilandar slavi prikazivanje Majke Božije 21. Novembra. Ime mu potiče od osnivača malog manastira koji se zvao Hilandarios ili Helandarios Rastko, sin srpskog kralja Stefana Nemanje, koji je bio monah u manastiru Svetog Pantelejmona, pod imenom Sava. Njegova odluka šokirala je njegovog oca, i on je pošao sa njim na Svetu Goru. Kralj Stefan postao je monah Simeon. Kasnije, na zahtev novog srpskog kralja Stefana drugog grčki kralj Alexios ponudio je srpskim monasima razrušeni manastir Hilandar koji je pripadao manastiru Vatoped, i potvrdio ponudu dokumentom sa svojim zlatnim pečatom. Tako su dvojica monaha podigli novi manastir na ruševinama starog. Ime Hilandar označava neku vrstu broda. Oni su popunili manastir sa blagom i vrednostima (crkvenim) i od početka 13. veka tu je bio intelektualni i religiozni centar naših ljudi.
Kasnije je Sava postao Arhiepiskop Srpski. Kada su ova dva monaha umrla, proglašeni su svecima. Njihovi grobovi su severoistočno od glavnog hrama.

Tokom sledećih godina, manastir je dobijao blaga i pogodnosti od srpskih kraljeva i tako postao najveći posednik zemlje na Atosu posle Lavre.

Mali manastiri Skorpios, Komitisa, Kalika, Strovilea i četvrti po hijerarhiji Zigos pripojili su se Hilandaru i on je tako postao četvrti u hijerarhiji. 1722 i 1891, posle posete srpskog kralja Aleksandra Obrenovića, mnogi srpski monasi preplavili su Hilandar. Kada se 1913 emancipovala Makedonija, srpski monasi su čvrsto zahtevali uniju Atosa sa Grckom.

Danas, Hilandar je četvrti po hijerarhiji. Glavni hram sagrađen je u 13. veku. Njegove ikone su naslikane u 14. veku, ali su prefarbane u 19. veku, tako da su odlične ikone uništene. Mozaici na podu su najbolji njihove vrste na Svetoj Gori. Od 20-tak kapela (paraklisa) u manastiru, samo kapela Sv. Đorđa ima ikone na zidovima.

Biblioteka sadrži 800 rukom pisanih rukopisa i 7000 štampanih. Ikone u oltaru su slikane 1623. godine. Pored svog blaga u manastiru se nalaze i 2 krsta napravljena od svetog krsta (krsta na kome je umro Hrist), još nekoliko sa dragim kamenjem, sjajne minijaturne ikone, zastave kraljeva, kolekcije zlatnika, ikona, istorijskih dokumenata i mnogo drugih stvari.

Petnaest ćelija , u i oko Kareje, pripadaju manastiru Hilandaru. Pored njih i ćelija Molybdoclesias-a, koja sadrži izvršne ikone kritskog umetnika Georgi-a (1536-1541).

U blizini Hilandara restaurira se manastir Sv. Vasilija koji je na obali mora, i kad bude završena restauracija, deo monaha preći će iz Hilandara u novi manastir. Tada će postojati dva srpska manastira na Svetoj Gori.

Pored toga, poznata je i isposnica Svetog Save u Kareji, u kojoj se nalazi samo otac Simeon, a u njoj se nalazi ikona Mlekopitateljnice, jedina ikona na kojoj presveta Bogorodica doji malog Isusa. Tamo se nalazi i takosvana Hiladarska kuća gde mogu odsesti posetioci.