MANASTIR GRLIŠTE

Sveukupni istorijski i kulturni značaj manastira Sv. Apostola Petra i Pavla, koji se nalazi nedaleko od sela Grlišta na obodu istoimenog jezera, je veliki. Svi pisani podaci o ovom kraju govore o bitnim događanjima koji su upravo vezani za ovaj manastir odnosno parohijsku crkvu. Počev od natpisa iz 14.veka koji je pronađen kod manastira, pa kasnije, dogovor u njemu o dizanju ustanka protiv Turaka u ovim krajevima iz 1805.godine, između kneza Milisava, popa Radosava i izvesnog Ivka iz Krivog Vira, pa sve do podataka da je u manastirskom konaku do 1876.godine bila i škola za decu iz cele okoline. Ovaj manastir bio je i središte duhovnog života celog kraja i u njemu su se, pored svakodnevnih službi, obavljala krštenja i venčanja meštana i ljudi iz ovih krajeva pa čak i Zaječaraca sve dok Zaječar nije dobio svoju crkvu.
Znamo da je ovaj manastir, ustrojen u opštežiću, imao pet monahinja sve do 1967.godine sa duhovnikom ruskim sveštenikom Porfirijem Borisenkom. Kasnije se manastirski život gasi.
Manastirska crkva posvećena Sv. Apostolima Petru i Pavlu je od tvrdog materijala skromnih dimenzija, sa pripratom, prostranim tremom i pomoćnom prostorijom. Današnji zvonik je iz 1885.godine sa dva zvona i potrebna mu je građavinska rekonstrukcija zbog popuštanja kamene osnove i truljenja drvenih stubova.

Manastirski konak i pored povremenih popravki, danas je u vrlo lošem stanju, i potrebna je potpuna rekonstrukcija i obnova. Iza manastirske crkve sa severne strane nalazi se monaško i svešteničko groblje saslužitelja ovog svetog manastira (oko 30 grobova sa nešto manje nadgrobnih spomenika) koje je veoma staro.
Ograda oko manastirskog kompleksa je od kamena i delimično je urušena.

Radovi na obnovi manastirskog kompleksa otpočeli su blagoslovom Njegovog Preosveštenstva Episkopa Timočkog Gospodina Justina. Kako bi se stvorili neophodni uslovi za život i boravak u ovoj svetinji koja jednog dana možda opet dočeka nove monahe, do sada su obavljeni sledeći radovi :

- Proširen je i nasipan put do samog manastira sa parkingom i okretnicom.

- Dovedena je zdrava, pijaća voda iz tupižničkog vodovoda sa daljine od 200 metara, urađena šahta sa vodomerom i česmom u neposrednoj blizini konaka.

- Dovedena je struja sa visokonaponskog dalekovoda i postavljen trafo od 10 kilovata u manastirskom kompleksu.

- Manastir je okrečen spolja i iznutra i prefarbana je stolarija.

- Zvona su rekonstruisana i učvršćena.

- Urađen je novi gorionik za paljenje sveća od pocinkovanog lima u dva nivoa.

- Betonirana je pomoćna prostorija, obezbeđeni su prozori prikladnim rešetkama, bogoslužbene knjige su ukoričene...

I pored toga što se dosta uradilo, radi se i dalje ali to su samo pripreme za ono što će ako Bog da biti, a to je potpuna rekonstrukcija manastirskog konaka (ili izgradnja novog) i ponovno oživljavanje manastirskog života na dobrobit i spasenje svih nas.