MANASTIR NIMNIK

U hrastovoj šumi u ataru stiškog sela Kurjače, nalazi se skromni srednjevekovni manastir Nimnik. Nejasna je etimologija imena manastira, i do sada nije nađeno valjano naučno objašnjenje.

Pisani izvore ne govore ništa o vremenu postanka manastira i njegovom ktitoru. Njegova arhitektura, dimenzije i ostalo, upućuju da je izgrađen u srednjem veku poslednjih decenija postojanja samostalne srpske države, kao zadužbina nekog malog vlastelina. Narodna tradicija koju je zabeležio Joakim Vujić, pripisuje ga knezu Bogosavu, savremeniku despota Đurđa i Starine Novaka. Da bi se tradicija prihvatila, treba rešiti dva problema vezana za prostorno i vremensko lociranje ove ličnosti i uskladiti ih sa geografskim i istorijskim činjenicama. Prvo, tradicija smešta sedište kneza Bogosava izvan okvira srpske despotovine, jer Starina Novak i deli Radivoje piju vino "a kod Bosne kod vode studene, kod nekoga kneza Bogosava". Ovo nije nepremostiva prepreka, jer takvih neslaganja ima u narodnim pesmama mnogo. Između ostaloga i despot Đurađ je "iz prekrasne Maćedonije, iz pitoma mesta Smedereva". Drugi problem nastaje kod pokušaja istorijske identifikacije ove ličnosti, jer istorijska nauka, bar za sada, zna samo za jednog Bogosava - savremenika kneza Lazara. U ravaničkoj povelji knez Lazar daruje manastiru Ravanici, između ostalih, i "ljudinu Bogosava iz Smedereva, s obštinom i baštinom". Iz ovo malo podataka teško je dokučiti društveni položaj Bogosava. Ne zna se da li je bio vojvoda ili knez, ali je u svakom slučaju istaknuta i svakako prva i najvažnija ličnost Smedereva u vreme kneza Lazara. Vremensko neslaganje tradicionalnog i istorijskog Bogosava, jer kneza Lazara i despota Đurđa razdvaja oko četiri decenije, ne treba ozbiljno uzimati, jer je narodnom pesniku u prvom planu namera da izloži galeriju likova iz srpske prošlosti, a tek u drugom da saopšti geografski podatak i istorijsku istinu. U narodnim se pesmama često dešava da su ličnosti koje razdvajaju decenije ili vekovi prikazane kao savremenici. S druge strane, jedan vlastelin mogao je imati imanja u raznim delovima države, međusobno udaljena, pa je otuda nastalo i mišljenje da je Nimnik pripadao Ravanici, što je logično ako je bio baština ljudine Bogosava.

Ni prvi turski popisi ne pominju manastir Nimnik. Tek popis iz treće ili četvrte decenije XVI veka beleži ovaj manastir i samo jednog monaha u njemu, sa obavezom da sultanovoj blagajni plaća godišnje 152 akče. Popis u vreme Murata III beleži samo obavezu manastira, koja je nešto uvećana i iznosi 176 akči, bez drugih podataka. U vreme austrijske okupacije severne Srbije posle Požarevačkog mira (1718), "monastir marijanski" tj. manastir u selu Marijanje (danas zaseok sela Kurjače), posetili su egzarsi beogradskog mitropolita: 1733. godine to je bio Maksim Ratković, a 1735. Jovan Mihajlović. Po njihovom opisu crkva je stara, zidana je i zasvedena kamenom, pokrivena šindrom i neokrečena. Crkva je pusta i položaj joj nije najbolji, jer je udaljena od sela. Odeždi i zvona nema. Paroh pri crkvi je Radosav Spasojević (tj. sin Spasojev) rodom od Vidina, koji "pravilo držit, leturgiju pojet, odeždi imejet". Da dodamo: imao je pop Radosav desetoro dece - pet sinova (jedan je takođe bio sveštenik) i pet kćeri. Parohiju marijansku činila su sela Marijanje, Biskuplje i Kličevac sa ukupno 88 domaćinstava. Na ime dažbina mitropolitu (dimnica, milostinja, konak) parohija je davala oko 20 forinti i 13 forinti na ime egzarhije.

Nije poznata uloga manastira u ratovima krajem XVIII i početkom XIX veka, ali je i posle Kočine Krajine i posle Prvog srpskog ustanka 1813. crkva popaljena, opljačkana i porušena do temelja. U ruševinama Nimnika pronašli su seljaci 1823. godine deo njegove srednjevekovne imovine: dukate, krstove i drugi bogoslužbeni inventar, što je sreski načelnik Josif Milosavljević pokupio i predao knezu Milošu. Na starim temeljima, pobožni narod ovog kraja, obnovio je manastir 1825. godine, postavio ikonostas i nabavio najnužnije knjige. Godinu dana kasnije takvu je crkvu video Joakim Vujić i zapisao da je zidana od kamena i cigala, sa svodom od dasaka, a podom od obične i rimske cigle. U crkvi je grob prepodobnog Nikolaja Sinajita. Deceniju i po kasnije crkva je ponovo obnovljena i podignuta je zvonara, sve o trošku samog manastira, uz nešto malo opštinske pomoći. Jedno zvono poklonila je popadija Petrija, udova Jakova Petrovića koji je bio paroh pri ovoj crkvi, a drugo zvono poklonio je Stevan Protić, trgovac iz Rama. Od imovine manastir je imao samo jedan hektar obradivog imanja i 43 hektara šume, što je donosilo mali prihod od svega 240 dinara. Verovatno je imao solidne priloge, jer su u arhivu sačuvani podaci da je u nekoliko slučajeva Nimnik davao novac na zajam. S druge strane, crkva nije imala svoj putir i ostali bogoslužbeni inventar, već je koristila putir crkve požarevačke. Tek 1881. godine kada su požarevljani uzeli nazad svoj putir, sveštenici i "kasehranioci" kupe putir i ostalo za 50 cesarskih dukata. Godine 1891. opravljen je krov i uklonjen trem koji je imao ulogu priprate.

U poslednja dva veka manastir Nimnik služi kao parohijska crkva, a tek ga 1936. episkop Venijamin pretvara u ženski opštežiteljni manastir, kakav je do danas ostao, iako je i dalje parohijska crkva za kurjačko-popovačku parohiju.

Arhitektura Crkva manastira Nimnika posvećena je prazniku Prenosa moštiju svetoga Nikolaja. To je jednostavna građevina, sagrađena od lomljenog kamena, sa krovom na dve vode. Uglovi zgrade rađeni su od većih komada tesanog kamena, donetih možda sa nekog antičkog lokaliteta. Nema oltarske niti pevničkih apsida. S obzirom da je današnja crkva podignuta na temeljima starije, možemo pretpostaviti da je i starija imala sličan izgled. Unutrašnjost nije živopisana.

Kapela zvana "Svetinja", mala je građevina zidana od kamena, podignuta po predanju na grobu Nikolaja Sinajita. U njoj su dva para carskih dveri, svakako sa starih ikonostasa. U konaku postoji i kapela posvećena prazniku Pokrova Presvete Bogorodice koja se koristi za bogosluženja tokom zime.

Zvonara je odvojena sa dva zvona.

Nastojateljnica: visokoprepodobna igumanija Jefrosinija (Milanović).

Adresa: 12221 Majilovac; tel: 012/74-020