MANASTIR SISOJEVAC

Desetak kilometara istočno od Ravanice, na izvorištu reke Crnice, okružen zelenilom okolnih brda, leži skromni ali arhitekturom i istorijom veoma bogat - manastir Preobraženja Hristovog - Sisojevac. Ime, kao i obližnje selo, manastir duguje svom osnivaču - monahu Sisoju Sinajitu, bivšem igumanu manastira Hilandara. Teško je odrediti kada je Sisoje došao u Srbiju, ali je to svakako bilo posle izmirenja Srpske crkve i Carigradske patrijaršije i nakon 1381. godine, jer se te godine još uvek pominje kao iguman u Hilandaru. Bežeći iz južnih predela pred turskim naletom, a tražeći zaštitu kod kneza Lazara, u Srbiju je tih godina stiglo mnogo monaha, među njima i grupa isihasta tzv. Sinajita, koji su mnogo uticali na srpsku pobožnost onoga vremena. Knez ih je primio i rasporedio po već postojećim manastirima ili im je podizao nove. Samo nekolicini istaknutijih među njima znamo imena: Romilo u Ravanici, Grigorije u Gornjaku, Zosim u Tumanu, Martirije u Rukumiji.

Od svih sinajita, knezu Lazaru je najbliži bio Sisoje. On mu je možda bio i duhovnik. Starajući se za njega, knez Lazar mu je dao novac da sam podigne sebi manastir. Nekoliko godina posle Kosovske tragedije, Milica mu daje imanja u okolini Paraćina za izdržavanje, smetnuvši s uma da je ta ista imanja ranije poklonila Velikoj Lavri, tj. manastiru Svetog Atanasija Atonskog na Svetoj gori. Kada je 1398. godine kneginja išla Bajazitu, pred nju su u Doksomu pod Serom izišli lavriotski starci i svetogorski prot Jeremija i ukazali kneginji na grešku. Kneginja izdaje 1. avgusta iste godine novu povelju i priznaje da je po neznanju pogrešila i ispravlja grešku: "mene moja savest osudi, i da ne budem u kletvi prečiste Vladičice naše Bogorodice Lavriotske i svetoga oca našega Atanasija i toga manastira ... opet priložih zemlju velikoj crkvi Lavriotskoj".

Sisoje podiže zaista izuzetnu crkvu građenu od sige, dok za unutrašnje radove upotrebljava peščar crvene i žućkaste boje. Osnova crkve je u obliku trolista, sa oltarskom i pevničkim apsidama spolja sedmostranim a iznutra polukružnim, i sedmostranom kupolom koja se oslanja na pilastre. Na osnovu ktitorskog portreta može se zaključiti da je Sisoje odmah podigao i pripratu sa kulom tj. zvonikom, a ceo kompleks opasao jakim zidom sa kulama. Živopis koji je urađen bio je slabog kvaliteta, što je obzirom na blizinu Ravanice veoma smetalo bratstvu. Zato je urađen novi mnogo kvalitetniji živopis, po ugledu na ravanički, možda baš trudom istih zografa. Ne znamo kada je umro Sisoje. Sahranjen je u skromnoj grobnici u jugozapadnom uglu crkve. Nažalost, manastir se verovatno samo nekoliko decenija razvijao i radio u miru. Stigli su Turci i ropstvo, a zbog oskudnih izvora teško je naslutiti istoriju manastira i njegovog bratstva u XV veku. Jedan podatak s početka XVI veka govori da je manastir još živ, jer 1509. godine, iguman Teofan šalje u Rusiju monaha Janićija po milostinju. Veliki knez moskovski dodeljuje manastiru pomoć od "sorok soboljej i trista bjelok". Po narodnom predanju Turci su, na Đurđevdan, ne zna se koje godine, iznenada napali narod okupljen kod crkve i isekli ga. Devojke su, spasavajući svoj obraz, skakale u reku povlačeći sa sobom i svoje napadače. Od tada je reka prozvana Crnica,. Do danas je kod okolnog naroda sačuvan običaj da na Veliki Petak i petak pred Đurđevdanom, dođe u crkvu i zapali sveću za te mučenike. Krajem XVII veka manastir je zapusteo, jer ga patrijarh Arsenije IV Čarnojević pominje 1679. godine kao metoh ravanički. U ruševinama, ali zadivljen njegovim skladnim proporcijama, video ga je i opisao u prošlom veku Feliks Kanic.

Prvi pokušaj obnove manastira, učinjen je 1931. godine, kada je Moravska banovina finansirala iskopavnja koja je vršio Vladimir R. Petković. Posao je bio mukotrpan, jer je manastirska porta služila kao groblje rudarima iz Sisevačkog rudnika uglja. Sadašnja porta i prostor oko crkve sastavljeni su otkupom okolnog zemljišta, udruženim sredstvima manastira Ravanice, Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture, SO Paraćin i Ćuprije.

Manastir je u potpunosti obnovljen u periodu od 1972. do 1978. godine sredstvima Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture. Crkva je obnovljena, pokrivena olovom, živopis restaurisan i konzerviran. Priprata nije obnavljana, samo je obeležena u temelju.

Godine 1985. Sisojevac je proglašen metohom manastira Ravanice, koji o njemu vodi brigu.



Adresa: 35234 Senjski Rudnik; tel: 035/620-622