MANASTIR BOĐANI

 

Manastir Bođani, posvećen Vavedenju Presvete Bogorodice, nalazi se u Bačkoj u uglu gde Dunav kod Vukovara skreće ka istoku, dvanaest kilometara daleko od rečne obale, između sela Vajske i Bođana.
Istoriju manastira saznajemo iz zbirke zapisa koja se nekada čuvala u manastirskoj biblioteci, a koji potiču iz manastirskih rukopisnih bogoslužbenih knjiga. Ovi zapisi su objavljeni u Letopisu Matice srpske u Budimu 1827, a odavde ih je objavio Lj. Stojanović u svojim Zapisima.
Zapisi svedoče da je manastir Bođani sazidan novembra 1478. godine, u dvadesetoj godini od početka vladavine, a u četrnaestoj godini od krunisanja ugarskog kralja Matije Korvina. Povod je bio sledeći: neki trgovac iz Dalmacije po imenu Bogdan prolazio je ovim krajevima radi trgovine, i na mestu gde je danas manastir Bođani zastao je da se odmori od napornog puta. Tu iznenada oboli na očima, te mu se zamuti vid. Na mestu gde je sada crkva, bio je izvor vrlo dobre vode za piće, i na tom izvoru pomoli se Bogdan Bogorodici sa zavetom da će, ako se isceli ovom vodom, o svom trošku tu podići crkvu u čast Bogorodice. S tom verom umi se vodom, i vrati mu se pređašnje zdravlje, i on izvrši svoj zavet.
Tadašnjem srpskom knezu Dimitriju Jakšiću, Bogdan je izložio svoj slučaj sa bolešću, isceljenjem i zavetom, i zamolio ga da mu pomogne da svoju nameru ispuni. Knez je to i učinio izradivši mu kod kralja Matije pismeno odobrenje, i tako je Bogdan počeo da gradi hram u čast Vavedenja Presvete Bogorodice.
Sazidao je i četiri kelije sa istočne strane hrama, kupio za ishranu monaha grunt zemlje čija je granica sa severa bila selo Bela Crkva, sa juga Nemčaci, sa istoka Bač. Prvi iguman manastira je bio jeromonah Nikanor, postrižnik manastira Resava, a bratija manastira su bili jeromonasi Nikodim, Filotej, Gerasim i Teofilakt, jerođakon German i monasi Elevterije i Aksentije. Po ktitoru Bogdanu, manastir je nazvan Bođani.
Zapis u Letopisu iz 1827. i zapisi Lj. Stojanovića govore da su Turci, kada su pokorili Mađarsku 1565, opustošili i razorili mnoge hramove i manastire, među njima i manastir Bođane. Kaluđeri su kasnije obnovili crkvu i od tadašnjih turskih vlasti izmolili za manastir grunt koji su i ranije držali, i slobodu. Ovo je bilo za vreme igumana Vasilija Požarevljanina, koji je to zapisao svojom rukom 1579. godine, a ovo posle prepisao iz starih protokola Mojsije Petrović, bivši žitelj šanački i iguman manastira Bođana.
Godine 1575. bođanski kaluđeri su izbegli u obližnji rit sa zapadne strane zvane Okruglica i tamo ostali tri godine.
Godine 1578. opet se vratiše kaluđeri u svoj manastir i počeše ga obnavljati jer je bio sav spaljen i ništa celo nije ostalo u njemu osim nekih sitnica, nešto knjiga sa zabeleškama i protokola, koji su sačuvani.
Ovo je prepisao iguman Mihailo, postrižnik mileševski.
Patrijarh Arsenije, organizujući Srpsku Crkvu pod austrougarskom vlašću, tražio je 28. juna 1694. da rezidencije svih episkopa, prema tradiciji Pećke patrijaršije, budu u manastirima, te tako i bačkoga pri Svetoj Bogorodici u Bođanima, ali se to nije moglo održati. Još za patrijarhova života, počelo se sa premeštanjem episkopskih stolica iz manastira u gradove. Četvrtog marta 1695. godine postavio je car Leopold Prvi za bačkog episkopa Jevtimija Drobnjaka (+1708), koji je imao rezidenciju u manastiru Bođanima.
Godine 1695, za vladavine cara Leopolda, koji je prognao Turke, opet je bila razorena manastirska crkva. Potom je bila podignuta treća, manja, drvena crkva.
U leto 1696. doseliše se osam porodica sa Vaiša i napraviše sebi domove blizu manastira, između belocrkvanskog i manastirskog atara i uzeše zapušteno belocrkvansko selište na severnoj strani.
U dvorskom komorskom arhivu nalazi se popis stanovništva iz 1698. godine, u kome je popisano i stanovništvo sela Bođani.
Krajem sedamnaestog i osamnaestog veka, bila je u Bođanima škola za parohijske sveštenike u Sremu.
Godine 1711. beše velika poplava u manastiru, tako da je voda ušla u crkvu i načinila veliku štetu. Zbog poplave izbegoše kaluđeri sa ljudima koji su živeli blizu manastira u Čair, na svoje parloge, gde su prvo bili manastirski vinogradi, i tamo napraviše crkvu od dasaka u kojoj su neko vreme služili i molili se. Kada se voda povukla, kaluđeri se opet vratiše u svoj manastir, a ljudi ostadoše na tom mestu, koje se i nazva manastirskim Bođani.
Godine 1714. doseliše se devet porodica da budu pod manastirom, a manastir ih primi i dodeli im mesto s južne strane na gruntu, pored manastirskih parloga, gde su prvo bili vinogradi, i nazva se to selo manastirskim imenom Bođani.
Karlovački protojerej Živan Crnogorac poveza svojom rukom jedno jevanđelje i priloži ga manastiru Bođanima za dušu svoju i svoga malog sina Georgija, a u čast Presvete Bogorodice, 15. februara 1717, za vreme igumana kir-Mihaila. Sa jevanđeljem priloži i jedan krasan epitrahilj.
Godine 1734. spominje se Filip kao iguman manastira Bođana.
Opis manastira od 25. januara 1756. načinjen je verovatno po zapovesti Pavla Nenadovića. Ovde je opis crkve, popis bratije, inventar, itd. Među monasima su bili iguman Joasaf Stefanović iz Sente i dva jeromonaha: Janićije Tomašević iz Kragujevca i Efrem iz Segedina, postrižnici manastira Resave. Inventar manastira iz 1761. načinjen je po zapovesti Mojsija Putnika, a na kraju inventara zapisani su prilozi manastiru.
Iz ovih zapisa vidimo da je manastir Bođani bio u vezi sa manastirima Manasijom i Mileševom, i da su postrižnici i monasi ovih manastira dolazili u Bođane, gde su i ostajali, a katkada i igumani postajali. Iz Mileševa su donošene knjige i druge stvari potrebne za manastir.
Godine 1848. manastir je postradao od mađarske vojske, a 1876. je bila velika poplava, tako da su crkva i donji sprat konaka bili u vodi, zbog čega je manastir oštećen.
Iznad ulaznih vrata, na zapadnom zidu u crkvi, nalazi se natpis iz koga vidimo da je današnju crkvu manastira Bođana, posvećenu Vavedenju podigao 1722. godine o svom trošku Mihailo Temišvarlija, žitelj kraljevske varoši Segedina, i da je 19. septembra 1737. završen živopis, takođe njegovim troškom, za vlade Karla Šestog, a u vreme patrijarha Arsenija Četvrtog i episkopa bačkog Visariona Pavlovića.
Crkva je od osnova sazidana pečenom ciglom i ima sledeće dimenzije: dužina deset hvati, širina tri hvata i dva šuha, visina do svoda tri i po hvata, visina kubeta sedam hvati. Uz crkvu je sazidan zvonik.

Manastir Presvete Bogorodice u Bođanima
21427 Bođani, tel. 021/ 776-010
Manastir opslužuje bratstvo manastira Kovilja
21234 Kovilj, tel. 021/ 888-020 telefaks 021/ 889-699