Po poreklu je bio Jevrejin, iz oblasti jelinske, srodnik apostola Pavla. Arhidakonom je prozvan, jer beše prvi od sedam dakona, koje sveti apostoli rukopoložiše i postaviše na službu oko pomaganja sirotinje u Jerusalimu. Snagom svoje vere, arhidakon Stefan cinio je mnoga cudesa medu ljudima, a svojim zlobnim protivnicima, Jevrejima, suprotstavljao se svojom mudrošcu i silom Svetog Duha. Posramljeni Jevreji uzbuniše narod, klevetajuci ga da je hulio na Boga i Mojsija, te uz pomoc lažnih svedoka bi osuden. Tada Stefana izvedoše pred narod i svi videše njegovo ozareno lice kao u andela, zapravo njegovo lice bilo je ozareno blagodatnom svetlošcu, kao nekada Mojsejevo. Stade on govoriti o mnogim dobrocinstvima i cudesima Božijim, koja je Bog ucinio za narod Izrailjski, a istovremeno ih osudi za mnoge zlocine i za protivljenje Bogu. Nazvao ih je izdajnicima i krvnicima i osudio ih je za ubistvo Gospoda našeg, Isusa Hrista. U tom trenutku pogleda u nebo i vide da se otvorilo nad njim i ugleda on slavu Božiju i to objavi Jevrejima: "Evo, vidim nebesa otvorena i Sina covecijeg gde stoji s desne strane Boga (Del. ap. 7).

Posle toga ga izvedoše iz grada i osudiše na smrt kamenovanjem. Medu njegovim muciteljima bio je i njegov srodnik, Savle (kasnije apostol Pavle). Njegovu mucenicku smrt gledala je iz daljine Presveta Bogorodica sa svetim Jovanom Bogoslovom, usrdno se moleci Bogu za ovog istinitog stradalnika. Telo sv. Stefana tajno je uzeo i sahranio jevrejski knez i potajni hrišcanin, Gamalil.

Tropar (glas 4):

Podvigom dobrim podvizalsja jesi pervomucenice Hristov i apostole, i mucitelj oblicil jesi necastije; kamenijem bo pobijen ot ruk bezakonih, vjenec ot ježe sviše desnici prijal jesi, i k' Bogu vzival jesi vopija: Gospodi, ne postavi im grjehe sego